آشنایی با فلوروسکوپی

فلوروسکوپی روش تصویربرداری است که اغلب توسط پزشک برای دستیابی به تصاویر‌ زنده از ساختارهای داخلی بدن بیمار به‌وسیلۀ یک فلوروسکوپ انجام می‌گیرد‌. در بررسی‌ مجرای معده‌ای - روده‌ای شامل تنقیه با باریم، و جراحی ارتو‌پدی برای کاهش شکستگی‌ها و جایگزاری‌های فلز در بدن، آنژیوگرافی پا‌، قلب و رگ‌های مغزی‌،کاشت لوله‌های وزنی تغذیه ای‌، جراحی ارولوژی و ... کاربرد دارد. با توجه به اینکه اشعۀ x یک پرتو یونیزان است و می‌تواند برای بیمار مضر باشد، تنها در صورت نیاز باید از این روش استفاده کرد. در حالی‌که پزشک سعی در کاهش دز جذب شده، توسط بیمار دارد، اما زمان طولانی این تست، به‌طور معمول دوز جذبی بالایی را به بیمار تحمیل می‌کند. پیشرفت‌های اخیر از جمله عکس‌برداری دیجیتالی از تصاویر به‌دست آمده و استفاده از سیستم‌های آشکارساز صفحه تخت همچنان دوز تابش به بیمار را کاهش می‌دهند. معرفی آشکارسازهای ‌صفحه تخت شرایط جایگزینی تشدید کننده‌های تصویر را فراهم کرد‌. این آشکارسازها حساسیت بیشتری به اشعۀ x دارند و در نتیجه توانایی کاهش دوز تابش به بیمار را دارا هستند. نسبت کنتراست در این آشکارسازها نسبت به تشدید کننده‌های تصویر، بهتر شده است. آشکارسازهای صفحه تخت در محدودۀ وسیعی به‌صورت خطی عمل می‌کنند در صورتی که نسبت کنتراست در تشدید کننده‌ها تا 35 به 1 نیز می‌رسد. رزولوشن فضایی آن‌ها به‌طور تقریبی برابر است، گرچه در زمانی که تشدید‌کننده ‌در حالت بزرگنمایی استفاده شود، کمی بهتر از صفحه تخت عمل می‌کند. آشکارسازهای‌صفحه تخت ‌گران‌تر از تشدید‌کننده‌های تصویر‌ند، درنتیجه بیشتر برای تصویرهایی با سرعت بالا مثل تصویربرداری عروقی و کاتترگذاری قلبی استفاده می‌شوند‌.
ساختار فیزیکی – مکانیکی دستگاه‌:
در ساده‌ترین مدل، فلوئوروسکوپ از یک منبع تولید اشعه x و یک صفحۀ مادۀ فلوروسانت تشکیل شده و بیمار در بین این دو قرارمی‌گیرد. تجهیزات فلوروسکوپي: ساده‌ترين دستگاه فلوروسکوپي دارای ميز راديوگرافي، صفحۀ تشديد‌کننده در بالاي ميز و لوله‌ای است که در زیر تخت قرار می‌گیرد. صفحه، حاوي سولفيد کادميم است که روي ورقۀ نازک پوشش داده شده است و پايين صفحۀ محافظ پلاستيکي در وسط بيمار و صفحه شيشه‌اي سربی در طرف بيننده قرار گرفته است، اين مجموعه، داخل قاب فلزي قرار مي‌گيرد که از صفحه محافظت و حرکت تيوب زيرين را با آن هماهنگ مي‌کند‌. روشنايي صفحه فلورسنت را مي‌توان با افزايش جريان لوله، اضافه کرد.
تعويض کننده سريال (وسيله براي اسپات فيلم) : اين قسمت، کاست را به محلي که آمادۀ پرتودهي است مي‌آورد. سيستم اينترلاک اطمينان مي‌دهد تا زماني که لوله، زير تخت از حالت اسکي به راديوگرافي تبديل نشود و نتواند پرتو توليد کند، اندازه و ميدان پرتو، بسته به فاصله معين تا کانون، به‌طور اتوماتيک محدود مي‌شود. به کمک سلکتور قالب، هر اندازۀ دلخواه از فيلم را مي‌توان تحت تابش قرارداد يا توسط پوشش‌هاي سربي مي‌توان در قسمت‌هاي مختلف يک فيلم پرتودهي‌هاي متعدد داشت؛ يعني يک فيلم را مي‌توان به دو چهار شش يا هشت قسمت کوچک تقسيم کرد.‌

تغيير از وضعيت فلوروسکوپي به راديوگرافي:
1- ابتدا با فشار‌دادن کليد اکسپوژر، مدارها براي اکسپوژرها آماده مي‌شوند.‌
2- مدارات‌ فلوروسکوپي از مدار خارج مي شوند.
3-‌ مدارهای راديوگرافي مورد نظر در مدار قرار مي‌گيرند.
4-کاست به‌محل اکسپوژر کشيده مي‌شود.
5- با ادامه فشار کليد اکسپوژر یا فشار مجدد کليد، اکسپوژر انجام مي‌شود.

تايمر فلوروسکوپي: در اغلب بخش‌ها به مدار فلوروسکوپي، تايمري وصل است که زمان فلوروسکوپي هر بيمار را نشان مي‌دهد.کاربر مدت هر آزمايش را روي تايمر انتخاب مي کند. در فلوروسکوپ‌های جدید، از یک تقویت‌کنندۀ تصویر و یک دوربین ویدیویی ccd برای ثبت و نمایش تصاویر روی مانیتور استفاده می‌شود. هنگامی‌که پرتوهای x از بیمار عبور می‌کنند به مقادیر متفاوتی، براساس برخورد آن‌ها با ساختارهای داخلی متفاوت بدن، تضعیف می‌شوند و سایه‌ای از این ساختارها را روی صفحۀ فلوروسانت نمایان می‌کنند. تصاویر روی صفحه بر اثر بر‌هم کنش پرتوهای x تضعیف نشده، با اتم‌های موجود در صفحۀ نمایش و وقوع پدیدۀ فوتو‌الکتریک تشکیل می‌شوند تا انرژی پرتو‌ها را به الکترون‌ها منتقل می‌کند. از آن‌جایی که مقدار زیادی از انرژی الکترون‌ها به‌صورت گرما پراکنده می‌شود، صفحۀ فلویوروسانت این گرما را به نور مرئی تبدیل‌کرده و تصاویر را ایجاد می‌کند‌.
دوربین‌های ccd امکان ضبط تصاویر متحرک و ذخیرۀ الکترونیکی را فراهم می‌کنند.

ساختار تيوپ تشديد کننده تصوير:
کار این تیوپ، تبديل تصوير اشعه ايکس به تصوير نوري قابل ديدن باروشنايي کافي ‌است.
اجزای تيوپ: يک آند، کاتد و يا دو الکترود متمرکز‌کننده، که همگي درون يک محفظۀ شيشه‌اي ناقوسي شکل قرار دارند. کاتد همان صفحۀ بزرگ فسفر ورودي، آند، همان صفحة فسفر کوچک خروجي، و الکترود‌ها همان لنزهاي الکترو استاتيکي هستند، که بين آند و کاتد، درون محفظۀ شيشه‌اي قرار دارند. تمام سطوح تيوپ بايد داراي کمي انحنا باشند تا در برابر اختلاف فشار بين درون (خلاء) و بيرون محفظه (هوا) مقاومت کنند. صفحۀ فسفر ورودي از يک ماده فلور‌سانس که به‌صورت ذرات بخار در آمده و روي يک صفحه نازک آلومينيومي رسوب داده شده، تشکيل‌شده و قطر آن بين 15تا20 سانتي‌متر است. ماده فلور‌سانس در واقع يدور سزيم است. در دستگاه‌هاي قديمي‌تر سولفور کادميم و روي تقويت شده استفاده مي‌شد.جهت‌گيري عمودي بلورهاي csi، تراکم بيشتر و عدد اتمي بالاتر از خواص خوب csi است؛ همچنين اين ماده، داراي بهرۀ بالاتر بوده و وضوح تصوير ايجاد شده توسط آن بيشتر است. تبديل تعداد بيشتر فوتون‌هاي اشعۀ ايکس به فوتون‌هاي نوري باعث کاهش نويز تصوير مي‌شود. کار صفحه فسفر، توليد نور متناسب با نورون اشعه تابيده شده است. فوتوکاتد يکي ديگر از اجزای تيوپ است و از مجموعه‌اي از ترکيبات آنتيموان و سزيم تشکيل شده است، تا تصوير فوتوني ايجاد شده توسط صفحه فسفر ورودي را به تصوير الکتروني تبديل کند؛ يعني با برخورد نور، از خود، الکترون ساطع نمايد. اين الکترون‌ها با اختلا ف پتانسيل 25 تا 35 کيلو وات (که بين آند و کاتد است) به طرف آند شتاب مي‌گيرند‌. در طول مسير، توسط لنزهاي الکتروستاتيکي روي صفحۀ فسفر خروجي متمرکز مي‌شوند‌. قطر صفحه فسفر خروجي 15 تا 25 ميلي‌متر است. اين صفحه از بخارهای رسوب سولفات‌کادميم فعال‌شده با نقره، روي يک صفحه آلومينيومي نازک تشکيل شده است. تصوير تشکيل‌شده روي صفحۀ خروجي، شدت روشنايي بسيار زيادتري نسبت به تصوير صفحه ورودي دارد. محفظه شيشه‌اي تيوپ 2 تا 4 ميلي‌متر ضخامت دارد و در يک محفظۀ فلزي با پوشش سرب قرار گرفته است.‌
دو روش براي ديدن تصوير خروجي وجود دارد :
1- استفاده از سيستم نمايش آينه‌اي
2- استفاده از دوربين فيلمبرداري و صفحه نمايش تلويزيوني: درسيستم آينه‌اي، تصوير خروجي تيوب، توسط تعدادي عدسي و آينه به چشم فرد مي‌رسد. مزيت اين روش، سادگي و هزينۀ پائين آن نسبت به سيستم نمايش تلويزيوني است، و عيب آن اين است که در هر لحظه، يک يا دو نفر مي‌توانند تصوير را ملاحظه کنند. در سيستم نمايش تلويزيوني، تصوير خروجي تيوب، توسط يک دوربين فيلمبرداري است که توسط يک صفحه نمايشگر تلويزيوني فوری نمايش‌داده مي‌شود. مزيت اين روش، مشاهدۀ همزمان چند تصوير است. امکان بهبود کنتراست تصوير و امکان ذخيره‌سازي و انتقال تصاوير به محل ديگر، از مزایای آن است. عيب آن پيچيده‌بودن و هزينه بالاي تجهيزات آن است‌. اولين مسئله در مورد اين سيستم کوپل‌کردن تصوير خروجي صفحه فسفر خروجي به دوربين تصوير برداري است. اين عمل به دو روش قابل انجام است:
سيستم فيبر‌نوري
سيستم عدسي
در سيستم فيبر نوري يک صفحۀ فيبر‌نوري نازک يک ارتباط خوب بين فسفر خروجي و تيوب تشديد‌کننده و دوربين تلوزيوني برقرار مي‌کند. در سيستم عدسي دو عدسي و يک آينۀ نيمه شفاف به‌کار مي‌روند. عدسي اول، که به آن عدسي شيئي مي‌گويند، نور ساطع‌شده توسط صفحه فسفر خروجي را مي‌گيرد و به يک‌دسته نور موازي تبديل مي‌کند. آينه نيمه شفاف در مسير اين نور باعث مي‌شود تا دستۀ نور، به دو دسته تقسيم شود. يک دسته به عدسي دوربين رفته و بعد از همگرايي به ورودي دوربين تصوير برداري مي‌رسد. دستۀ دوم نيز مي‌تواند به ورودي يک سيستم تصوير‌برداري ديگر مثل دوربين اسپات فيلم يا دوربين سينمايي تحويل داده شود. با تعيين محل عدسي‌هاي چشمي با توجه به اندازۀ صفحۀ فسفر خروجي، ورودي دوربين مي‌تواند کوپلينگ مناسب را بين اين دو ايجاد کند

.
نکات کاربری دستگاه‌:
در فلوروسکوپی برای بررسی یک جنبش مانند حرکت مادۀ بلعیده‌شده در لولۀ گوارش از مادۀ حاجب (کنتراست‌ ساز) استفاده می‌کنند. برای بررسی لولۀ گوارش اغلب از سولفات باریم استفاده می‌شود که به‌صورت پودر است و قبل از مصرف با آب مخلوط می‌شود. این مادۀ کنتراست ساز به دلیل اختلاف چگالی و در نتیجه اختلاف جزیی که با بافت‌های اطراف خود (لولۀ گوارش) دارد، کنتراست تصاویر را در فلوروسکوپی بهبود می‌بخشد. در صورت امکان، سیستم را پشت یک سد اشعه x قرار داده و در طول پرتو دهی در سمت دیگر مانع بایستید، در صورتی‌که چنین مانعی وجود نداشت، استفاده از محافظ سربی و دستکش‌های سربی ضروری است.

خرید دستگاه‌:
امکان ارتقاء قطعۀ دستگاه و نرم‌افزار‌،کاربری آسان‌، داشتن بالاترین استانداردها، سرویس‌های دوره‌ای و منظم و آموزش بهینه کاربران از جمله نکته‌هایی است که هنگام خرید این دستگاه باید در نظر گرفته شود.

آموزش تعمیر تجهیزات پزشکی در ارومیه