اسپیرومتر یکی از ابزارهای کلیدی در سنجش عملکرد ریوی است که برای اندازه‌گیری حجم‌های تنفسی مانند دم، بازدم و ظرفیت‌های ریوی به کار می‌رود. این دستگاه با ثبت میزان هوای ورودی و خروجی از ریه‌ها، به تشخیص و پایش بیماری‌های تنفسی مانند آسم، برونشیت مزمن و COPD کمک می‌کند. فرآیند سنجش با این دستگاه، اسپیرومتری نام دارد.
اسپیرومتر نقش مهمی در ارزیابی توان تهویه‌ای ریه‌ها دارد. از طریق اندازه‌گیری پارامترهایی چون ظرفیت حیاتی (VC)، حجم بازدمی اجباری در ثانیه اول (FEV1) و نسبت FEV1/VC، می‌توان میزان جذب اکسیژن و دفع دی‌اکسیدکربن را بررسی کرد. این داده‌ها در تحلیل سلامت تنفسی، پایش بیماران مزمن و ارزیابی آمادگی برای بیهوشی یا اعمال جراحی کاربرد گسترده‌ای دارند.
امروزه جهت کاربری های مختلف و اندازه گیری فاکتورهای متفاوت ریوی، انواع مختلف دستگاه های اسپیرومتری ساخته شده است:
▪پلتیسموگرافی: این نوع دستگاه در مقایسه با بقیه دستگاه ها، دقت بالاتری در اندازه گیری حجم ریه دارد
▪پنوماتاکومتر: در این مدل از دستگاه با استفاده از اختلاف فشار درون یک بافت سالم، جریان اکسیژن اندازه گیری می شود.
▪اسپیرومتر الکتریکی در این دستگاه از مبدل های اولتراسونیک اندازه گیری دم و بازدم انجام می شود و از کانال های یک بار مصرف جریان هوا استفاده می شود
▪اسپیرومتر تشویقی که جهت بهبود عملکرد،تقویت و باز توانی ریه ها استفاده می شود. این دستگاه جهت جلوگیری از چسبیدن ریه ها به یکدیگر کاربرد دارد و در حجم های مختلف عرضه می شود.
▪اسپیرومتر آسیاب بادی که ظرفیت اندازه گیری آن ۷۰۰ تا ۱۰۰۰ میلی لیتر است و برای سنجش ظرفیت اجباری و حیاتی ریه ها استفاده می شود.
ساختار اسپیرومتر به‌گونه‌ای طراحی شده است که امکان سنجش دقیق الگوهای تنفسی را فراهم می‌کند. درون دستگاه، مخزن حاوی ترکیبی از هوای محیط یا اکسیژن قرار دارد. دو لوله خرطومی از اسپیرومتر خارج می‌شود که به یک دهانه سه‌راهی متصل است. در بخش میانی این سه‌راهی، قطعه دهانی قرار دارد که فرد از طریق آن تنفس می‌کند.
در هنگام دم، هوا از طریق لوله دمی وارد ریه‌ها شده و در بازدم، هوای بازدمی از طریق لوله دیگر به دستگاه بازمی‌گردد. این چرخه باعث حرکت رفت و برگشتی سرپوش دستگاه می‌شود. در نتیجه، تغییرات حجم تنفس به‌صورت منحنی بر روی استوانه ثبات توسط قلم مخصوص ثبت می‌گردد و پارامترهایی نظیر حجم جاری و ظرفیت حیاتی ترسیم می‌شوند.
در مسیر خروجی هوای بازدمی، محفظه‌ای حاوی آهک سوددار تعبیه شده است که نقش جذب‌کننده دی‌اکسیدکربن (CO₂) را دارد. همچنین، یک دماسنج در محل لوله دمی نصب شده که دمای گاز تنفسی را نمایش می‌دهد. این اجزا در کنار یکدیگر، امکان ثبت دقیق و تحلیلی الگوهای تنفسی بیمار را در حین انجام اسپیرومتری فراهم می‌کنند.
برای ارزیابی توان عملکردی ریه در موارد مختلف از تست اسپیرومتری استفاده می شود که نتایج حاصل از آن می تواند در تشخیص برخی بیماری های تنفسی و اقدامات به موقع برای درمان موثر باشد. در این موارد از دستگاه اسپیرومتر و تست عملکرد ریه استفاده می گردد که عبارتند از:
1- تشخیص و شناسایی به موقع بیماری های تنفسی و تعیین میزان انسداد راه تنفسی
2- ممانعت از ایجاد عوارض بیماری های تنفسی و درمان به موقع
3- پیگیری و سیر درمان بیماری های تنفسی جهت ادامه درمان و یا تغییر روش در درمانهای دارویی
4- انجام معاینات پیش از استخدام برای تشخیص قابلیت های فردی در شغل مورد نظر
5- انجام معاینات دوره ای و سالانه برای بررسی وضعیت سلامت کارگران و بیماری های شغلی
6- استفاده از اسپیرومتر می تواند در تغییر شغل یا محدود کردن کارگران بیمار نقش مهمی داشته باشد
7- تشخیص خطر بعضی از عمل های جراحی با کمک تست اسپیرومتری یا عملکرد ریوی
8- مناسب برای انجام معاینات مخصوص افراد سیگاری
9- مناسب برای افرادي كه سابقه سرما خوردگي هاي متوالي و يا آلرژي تنفسي دارند
در برخی مواقع نیز از دستگاه تنفس اسپیرومتری به منظور تشخیص زودرس بیماری های تنفسی مرتبط با شغل نیز استفاده می گردد.
دیدگاهتان را بنویسید